Cái sai lầm lớn nhất của người tu Phật hôm nay – tôi nói thẳng luôn là do các vị Phật tử, các vị là người đầu tiên khơi mào và châm lửa – là cho rằng đạo nghiệp quan trọng nhất của người tu sĩ chính là có cái chùa, hay là mở một đạo tràng cho người ta đến tu học. Suy nghĩ đó trên mặt nổi thì rất đúng nhưng ở mặt chìm thì rất đáng ngại. Bởi vì, chính cái suy nghĩ cho rằng đạo tràng là chỗ quan trọng, là cái cần có nên chúng ta thấy đạo nghiệp lớn nhất của một ông sư là trụ trì. Nhưng khi là trụ trì thì thời gian dành cho đạo nghiệp bản thân không có, bởi vì ăn rồi thì lo tiếp khách, lo cân đối chi thu. Nhìn vào thì thấy ông trụ trì đúng là sống cho đạo nhưng hơn ai hết vị này tự biết thời gian dành cho mình không có nhiều.
Đức Phật dạy một người xuất gia chỉ có ba việc phải làm đó là học đạo, hành đạo và hoằng đạo. Biết đâu ngày mai này tôi chết, tiếng nói của tôi không còn nữa tôi vẫn mong rằng tiếng nói của tôi hôm nay là tiếng gọi giữa sa mạc, giữa biển khơi, miễn là có người còn nghe đó là:
- Phật giáo không cần ai bảo vệ, mà Phật giáo chỉ cần được hiểu đúng.
- Thầy giỏi có thể tạo ra chùa chứ chùa lớn không thể tạo ra thầy giỏi.
Trách nhiệm của Phật tử là phải hỗ trợ đào tạo tăng tài chứ không phải hỗ trợ để xây chùa lớn. Không có gì bậy cho bằng Phật giáo có tới hàng ngàn chùa lớn mà kiếm một ông thầy giỏi không ra. Một ông thầy để nói về giáo pháp kiếm không ra đó là đạo đã bị mạt.
Nếu tôi là cư sĩ thà tôi nhìn thấy một ngôi chùa lá có một trăm vị chân tu còn hơn là một trăm ngôi chùa lớn mà không có một vị chân tu. Bởi vì khi gặp vấn đề về đời sống tâm linh cái tôi cần là một ông thầy chùa giỏi chứ tôi không cần cái chùa lớn.
Vậy mà hôm nay đa phần Phật tử cứ cắm đầu cúng dường, đúc chuông, đúc tượng, lo cất chùa lớn hoành tráng nguy nga, khí thế hừng hực cao ngút trời xanh mà quên một chuyện quan trọng: Khi anh vô sự thì anh khoái tạo dựng nên một thứ Phật giáo hình thức nhưng khi anh hữu sự rồi thì anh rất cần đến Phật giáo nội dung. Phật giáo nội dung là gì? Đó là những tăng ni, những Phật tử có giáo lý có thể ngồi lại chia sẻ tâm tư với mình, chia sẻ những thao thức những trăn trở với mình, chứ không phải là chùa to Phật lớn.
Tại sao tôi yêu tôi mê Miến Điện? Bởi Miến Điện rất là căn bản: một ông sư cạo đầu đắp y việc đầu tiên là phải được học giáo lý trước cái đã, còn chuyện mai này lớn lên tu hành đàng hoàng hay không chưa biết. Phải học giáo lý để lỡ có ai hỏi là trả lời đúng giáo pháp. Còn người VN mình thì chuyện học giáo lý không quan trọng, chuyện đầu tiên là cạo đầu đắp y. Và tinh thần phe phái thì cực lớn “Tôi là sư phụ , tôi trụ trì chùa này, đệ tử của tôi, tôi thương là đủ. Cả đời này tôi nuôi, nó ăn không hết. Tôi chết rồi cái chùa này của tôi cho nó. Nó dốt như con heo không thành vấn đề, vì nó sẽ là trụ trì chùa này." Đó là quan điểm của Phật giáo VN. Những gì tôi đang nói sẽ đến tai rất nhiều người nhưng tôi vẫn nói. Quan điểm sai lầm và đáng tiếc nhất của Phật giáo VN là không xây dựng con người, chỉ xây dựng cơ sở. Trong khi lẽ ra mọi thứ phải đi ngược lại, chúng ta phải xây dựng con người vì con người tạo ra cơ sở chứ không có cơ sở nào tạo ra con người.
Trích: Pháp thoại "Lịch Sử Kính Điển"
Sư Giác Nguyên (Toại Khanh) giảng tại Sydney Burmese Buddhist Vihara Thứ tư, 06 - 03 - 2019