Thượng toạ xuất thân con nhà binh, gì cũng ngắn gọn và dứt khoát, nhưng sống gần thượng toạ lâu ngày sẽ hiểu được cái gì là tình đồng đội. Lính mà. Dễ ăn, dễ ngủ, điều kiện sống ra sao Thượng toạ cũng hề hà như một người lính phong trần. Từ thời cư sĩ, Thượng toạ nổi tiếng giỏi võ, giỏi toán, bậc thầy về cờ tướng, học gì cũng mau. Có lần tò mò, Thượng toạ đọc chơi sách phong thủy và tử vi, chỉ trong mấy tháng đã có thể tróc huyệt và chấm tử vi bằng cách bấm tay như một người khổ học mươi năm. Có người xin học, Thượng toạ cười xòa. Gặp tôi thì nên hỏi học A-Tỳ-Đàm, lộn chỗ rồi. Nhớ lại mà thương. Hồi còn bên nhà, cứ gặp mặt Thượng tọa là tôi nhớ nhà sư Huệ Đàn văn võ song toàn trong Quán Chợ Đêm Khuya, một tiểu thuyết võ hiệp của Việt Nam.
Bẵng đi mấy năm, vào khoảng sau năm 1990, tình hình trong nước tương đối dễ thở một chút, tôi chợt nghe tin Thượng toạ đã cùng vài ba huynh đệ trang lứa thực hiện một chuyến giang hồ vặt từ Nam ra Trung rồi cả miền Bắc. Hành trang mỗi người chỉ là một bình bát, và trên chuyến đi có lúc phải ngủ ngoài trời. Cả bốn vị đều là những giảng sư uyên bác, nhưng bỗng nhiên cùng muốn im lặng để được đi, để thấy đạo không qua chữ nghĩa mà là những bước đi rất thực trên đường với biết bao ma chướng ly kỳ. Tôi đã không có duyên tháp tùng trong chuyến đi đặc biệt đó, nhưng lòng cứ thầm mong trong đời tu của mình ít nhất cũng có vài cơ hội góp mặt trong những cuộc đi kiểu đó để biết được phong vị độc đáo của cái gọi là hành cước du phương mà tưởng chừng chỉ có trong thời Phật từ mấy ngàn năm trước. Sau này lưu lạc xứ người, những lúc ngồi nhớ lại chuyện cũ bên nhà, tôi cứ thầm nguyện một cơ hội bằng vàng để tất cả huynh đệ ngày xưa cùng nhau tái ngộ trong một cuộc pháp du bên xứ Phật rồi nếu trời thương, là thêm một chuyến sang Tàu cho thoả mộng bình sinh. Cơ duyên mỗi thời mỗi khác, chúng tôi bây giờ biết đâu lại có thể ước mơ chuyện đó…
Trước ngày xa quê ít lâu, nghe tin Thượng toạ đã được mời về làm trụ trì để trùng hưng một ngôi chùa trên núi Lớn ở Vũng Tàu đã hoang phế từ lâu. Tiếng là hoang phế nhưng theo tôi, đó là một trong những ngôi chùa thơ mộng bậc nhất của Phật giáo Nguyên Thuỷ Việt Nam. Khách xa có thể về chùa bằng xe hơi qua một sơn đạo thơ mộng chạy ngang Dinh Ông Thượng (Tây xưa gọi là Villa de Blanc, chỗ an trí và nghỉ ngơi cho các vua cuối cùng của nhà Nguyễn). Chánh điện của chùa nhỏ xíu như một cái am trêm núi Cấm, sau chùa có gốc Bồ Đề cổ thụ khá cổ quái. Nhưng cái độc đáo hạng nhất của chùa chính là những liêu phòng cất bên triền núi. Liêu nào cũng đơn giản với tường gạch và tôn xi-măng, nhưng đều có một sân nhỏ ngó xuống biển Bãi Trước xanh ngắt một cõi trùng khơi. Từ chùa xuống biển có một con đường bậc thang dài hun hút làm từ trước năm 1975. Khách theo lối này xuống biển sẽ có dịp đi ngang qua một lô-cốt thời Pháp mà có thời là Tu Viện Chơn Không của Hoà thượng Thiền sư Thích Thanh Từ. Đúng là một cõi nhớ!
Năm 1986, ở tuổi chớm lớn, tôi từng ngồi một mình ở sân trước một liêu phòng ở đây mà ngó mông ra biển…buồn muốn khóc. Lúc đó là mùa mưa, một người quen của tôi vừa xuống tàu vượt biển cách đó vài hôm. Tôi nhớ họ bằng một cảm giác thật lạ lùng mà sau này mới biết là có ít nhất hai người đã dùng cảm giác đó để làm thơ và gọi người ta là chị. Đó là chị trong Lá Diêu Bông của ông Hoàng Cầm và nhân vật chị khá bí ẩn của nhà thơ Nguyễn Bính.
Thượng toạ đã về làm phương trượng một nơi chốn huyền hoặc như thế. Và một vài hạnh tu đáng quý của Thượng toạ là biên soạn và ấn tống kinh sách. Bao nhiêu tài chánh có được từ việc bán sách lại được Thượng toạ cúng dường cho các chùa nghèo hơn chùa mình. Tôi phải mang ơn Thượng toạ khi nhờ Thượng toạ mà tôi vững tin rằng chẳng có gương lành nào là chuyện chỉ có trong cổ tích. Sau này có người quen về thăm Việt Nam, tôi vẫn giới thiệu họ về chùa thượng toạ với một kiểu quảng cáo nửa đùa nửa thật: Tiện như khách sạn, thơ mộng như cõi tiên, thanh tịnh như chùa, cao như núi và hoàn toàn miễn phí. Và điểm đặc biệt là hành giả tu Tứ Niệm Xứ có thể yên tâm khi ở trọ tu thiền vài hôm bên cạnh một học giả A-Tỳ-Đàm thâm hậu. Tôi không hề cường điệu tí nào trong lời mời chào ấy. Ở những kiểng chùa nguy nga như Ngọc Bích, Niết Bàn ở Bãi Dứa hay Thích Ca Phật Đài ở Núi Nhỏ không sao có được những đặc điểm mà tôi vừa kể. Bởi tất thảy đều sang trọng và xa lạ với những người yêu cõi tịnh…
Năm 1986, ở tuổi chớm lớn, tôi từng ngồi một mình ở sân trước một liêu phòng ở đây mà ngó mông ra biển…buồn muốn khóc. Lúc đó là mùa mưa, một người quen của tôi vừa xuống tàu vượt biển cách đó vài hôm. Tôi nhớ họ bằng một cảm giác thật lạ lùng mà sau này mới biết là có ít nhất hai người đã dùng cảm giác đó để làm thơ và gọi người ta là chị. Đó là chị trong Lá Diêu Bông của ông Hoàng Cầm và nhân vật chị khá bí ẩn của nhà thơ Nguyễn Bính.
Thượng toạ đã về làm phương trượng một nơi chốn huyền hoặc như thế. Và một vài hạnh tu đáng quý của Thượng toạ là biên soạn và ấn tống kinh sách. Bao nhiêu tài chánh có được từ việc bán sách lại được Thượng toạ cúng dường cho các chùa nghèo hơn chùa mình. Tôi phải mang ơn Thượng toạ khi nhờ Thượng toạ mà tôi vững tin rằng chẳng có gương lành nào là chuyện chỉ có trong cổ tích. Sau này có người quen về thăm Việt Nam, tôi vẫn giới thiệu họ về chùa thượng toạ với một kiểu quảng cáo nửa đùa nửa thật: Tiện như khách sạn, thơ mộng như cõi tiên, thanh tịnh như chùa, cao như núi và hoàn toàn miễn phí. Và điểm đặc biệt là hành giả tu Tứ Niệm Xứ có thể yên tâm khi ở trọ tu thiền vài hôm bên cạnh một học giả A-Tỳ-Đàm thâm hậu. Tôi không hề cường điệu tí nào trong lời mời chào ấy. Ở những kiểng chùa nguy nga như Ngọc Bích, Niết Bàn ở Bãi Dứa hay Thích Ca Phật Đài ở Núi Nhỏ không sao có được những đặc điểm mà tôi vừa kể. Bởi tất thảy đều sang trọng và xa lạ với những người yêu cõi tịnh…
Nãy giờ, tôi vừa kể lại một phần hồi ức của tôi về một nhân cách đặc biệt, một gương sống, một hạnh tu đáng lưu tâm, và về một cảnh chùa nên ghé. Mọi chi tiết đều là chuyện thật. Tôi vừa nhắc đến Thượng toạ Chánh Minh ở chùa Bồ Đề trên núi Lớn ở Vũng Tàu. Có điều đáng buồn là ngôi chùa núi vừa kể ở trên, sau cơn bão Durian vừa rồi đã gần như mất dấu. Vị sơn tăng trụ trì bây giờ biết làm gì để khôi phục mọi thứ hay lại một bát du phương như ngày cũ. Tôi tin Thượng toạ không phải là người gặp khó thì buông xuôi, nhưng nếu chướng duyên lớn quá, ai biết được thượng toạ lại trực nhập cảnh giới Tỳ Đàm Tam Muội để an trú Vô Tướng Giải Thoát và quán chiếu rằng đạo tràng miên viễn thiên thu bao giờ cũng là cảnh giới nội tại, để rồi một bóng rời non theo đời mây ngàn hạc nội… Và như thế mai này khách viễn phương về thăm Vũng Tàu rõ ràng đã mất đi một địa chỉ khó tìm ở đâu…
FL mùa đông 2006
TOẠI KHANH
TOẠI KHANH